Dit is het archief van Prospekt van de jaargang 2002.

Gorbatsjov is nu sociaal-democraat

René Does en André Gerrits

Voormalig communistisch partijleider Michaïl Gorbatsjov heeft zich tot de sociaal-democratie bekeerd. Op 27 november werd onder zijn leiding het oprichtingscongres van de Russische Verenigde Sociaal-Democratische Partij (VSDPR) gehouden. Het congres werd mede georganiseerd door de Russische Partij voor Sociale Democratie van Gorbatsjovs bondgenoot Konstantin Titov, de gouverneur van de provincie Samara.

We hebben een afspraak met politiek secretaris Boris Goeseletov om naar de toekomstperspectieven van de VSDPR te vragen. Het partijkantoor staat op de zuidwestelijke helling van de Moskouse Mussenheuvels. Op lager niveau liggen Moskouse buitenwijken in de sneeuw en de mist.
Lees het hele artikel

Omhoog

Russen blijven ver van euro

Jan Limbeek

Gewone Russen verbergen naar schatting 30 tot 50 miljard dollar onder het matras. Daar ligt ook andere valuta, met name Duitse marken, zo'n negen miljard. Die marken worden voor een groot deel omgewisseld in dollars en niet in euro's.

Bij de introductie van de niet-contante euro in januari 1999 waren de Russen ook al niet enthousiast over de nieuwe munt. De Russische autoriteiten verwachtten echter dat gewenning en de introductie van de contante euro de populariteit ervan zou vergroten. Het tegenovergestelde is gebeurd. Blijft dat zo?
Lees het hele artikel

Omhoog

Na NTV ook TV6 onder controle

René Does

Opnieuw werd - na de rel rond NTV - een kritische zender gekortwiekt. Op 21 januari werd voor de Russische televisiekijker letterlijk de stekker uit de televisiezender TV6 getrokken. Midden in een programma ging het beeld plotseling op zwart. In veel commentaren werd de actie beoordeeld als de wederkeer van de persbreidel in Rusland, een smet op het blazoen van president Poetin als democraat en hervormer.

Op 26 maart zal middels een tender door het Ministerie van Perszaken een beslissing worden genomen over de nieuwe zendgemachtigde op de frequentie van TV6. Wie één miljoen dollar en een goed uitzendplan meebrengt, mag meedoen aan de tender.
Lees het hele artikel

Omhoog

Wirwar van partijen in Oekraïne

René Does

Vaak worden de eerste tien jaren van de onafhankelijkheid van Oekraïne een verloren tijd genoemd. Een constructieve en eenduidige toekomstvisie voor het land is vooralsnog uitgebleven in de voormalige sovjetrepubliek. Oekraïne kreeg last van dezelfde economische en politieke ziektes als Rusland onder oud-president Boris Jeltsin, maar dan in nog heviger mate.

De eerstvolgende landelijke verkiezingen in Oekraïne, de parlementsverkiezingen op 31 maart 2002 en de presidentsverkiezingen in 2004, zullen extra belangrijk zijn. Komen er daarna wel economische en maatschappelijke hervormingen en zal er toch gekozen worden voor een westerse ('Europese') of een oostelijke ('Russische') oriëntatie in de buitenlandse politiek?
Lees het hele artikel

Omhoog

Georgië en Abchazië staan huiverig voor een akkoord

Bruno Coppieters

De territoriale integriteit van Georgië wordt bedreigd door hardnekkige etnische conflicten. Met name de status van de deelrepubliek Abchazië blijft een splijtzwam. Na Tsjetsjenië en Nagorno-Karabach komt de kwestie Abchazië op de derde plaats van militaire conflicten in de postcommunistische Kaukasus. Regelmatig - zoals afgelopen herfst - laait de militaire strijd weer op, waarna de hoop op een politieke regeling wegebt.

Georgië en Abchazië werden in de jaren twintig sovjetrepublieken met een verschillend statuut. Georgië was een soevereine unierepubliek en had aldus formeel het recht zich af te scheiden van de Sovjet-Unie. Abchazië daarentegen was slechts een autonome republiek binnen Georgië. Het was niet soeverein en had aldus niet het formele recht zich af te scheiden. Het was afhankelijk van Tbilisi en Moskou.
Lees het hele artikel

Omhoog

Laatste joden verlaten Centraal-Azië

Daan van der Schriek

Gedurende meer dan tweeduizend jaar hebben er joden in Centraal-Azië gewoond. Ze werden bekend als de Boechaarse joden. Het ziet er echter naar uit dat binnen afzienbare tijd de laatste joden het gebied verlaten.

Wanneer de eerste joden zich in Centraal-Azië vestigden is onduidelijk. Volgens een Boechaars-joodse legende deporteerden de Assyriërs na de verovering van Israël in 722 voor Christus, een gedeelte van Israëls bevolking naar Boechara. Dit is echter onwaarschijnlijk omdat de Assyriërs nooit in Centraal-Azië heersten.

Een ander verhaal vertelt dat de eerste joden arriveerden na de verovering van Israël door de Perzen, zo rond 520 voor Christus. Dit is al waarschijnlijker. Alexander de Grote maakte tenminste melding van de aanwezigheid van joden toen hij in het huidige Centraal-Azië werd opgehouden.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Russisch leven'

In de rubriek 'Russisch leven' worden korte nieuwsberichten uit Russische kranten en weekbladen weergegeven. Het gaat om zaken die de Nederlandse kranten gewoonlijk niet halen, maar wel inzicht geven in het Russisch bestaan.

LEVENSGELUK
Wat zijn voor de Russen de factoren die het succes en het geluk in hun leven bepalen? De socioloog Vladimir Petoechov deed hiernaar onderzoek in de provincie Tomsk. Volgens hem zijn de resultaten goed toepasbaar op het hele land, omdat Tomsk een gemiddelde Russische provincie is. In de enquête bij het onderzoek noemden de respondenten de volgende factoren die hun levensgeluk schenken:

• Het hebben van een gezin en kinderen (genoemd door 54%)
• Respect van de mensen uit de directe omgeving (37%)
• Interessant werk (33%)
• Betrouwbare vrienden (30%)
• Op een eerlijke manier kunnen leven (30%)
• Niet slechter en armer leven dan anderen (15%)
• Eigen baas zijn (14%)
• Je persoonlijke talenten kunnen ontplooien (12%)
• Rijkdom (11%)
• Interessante indrukken opdoen (4%)
• De beste zijn in wat je belangrijk vindt (3%)
• Je vijanden overwinnen (3%)
• Een hoge positie innemen (2%)
• Prestigieuze bezittingen hebben (2%)
• Macht (1%)
• Bekend en populair zijn (1%)

Izvestija, 16-11-2001

Lees de hele rubriek

Omhoog

Russische kerk eist monopolie op

Joost Bosman

De relatie tussen de Russisch-orthodoxe kerk en de politiek is na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie flink versterkt. Zelfs bij de huidige rel over de herstructurering van de vier rooms-katholieke bisdommen die het Vaticaan in Rusland wil doorvoeren, weet de orthodoxe kerk het Kremlin te betrekken. President Poetin zit daarbij in een moeilijk parket.

Laaiend waren de orthodoxen, toen half februari het Vaticaan besloot de in 1991 reeds opgerichte apostolische administraties op te waarderen tot de volwaardige bisdommen Moskou (aartsbisdom), Novosibirsk, Irkoetsk en Saratov. 'Zieltjeswinnerij', klonk onmiddellijk het verwijt vanuit het Heilige Danilovski-klooster, de zetel van patriarch Aleksi II, het hoofd van de Russisch-orthodoxe kerk. Waarom wordt er anders zo'n stevige structuur aangebracht in een kerkgenootschap dat in Rusland niet meer dan enkele tienduizenden zielen telt, zo redeneerde de patriarch.
Lees het hele artikel

Omhoog

Sandwichland Moldova worstelt verder

René Does

In de voormalige sovjetrepubliek Moldova zijn de etnische en politieke spanningen weer hoog opgelaaid. Opnieuw spitst de onrust zich toe op de taalkwestie.

Wekenlange protesten, georganiseerd door de rechts-populistische Christen-democratische Volkspartij (PPCD), tegen de taalpolitiek van de communistische machthebbers, mondden in maart uit in een massademonstratie met 30.000 deelnemers in de hoofdstad Chisinau. 'Duw ons niet de Russische taal door de strot!'
Lees het hele artikel

Omhoog

Aleksandr Zinovjev nog altijd zuur over Rusland

René Does

De Russen leven sinds de ondergang van het communisme in een moreel en ideologisch 'vacuüm', zo zegt een stelling die permanent terugkeert. Rusland moet een nieuw 'nationaal idee' uitdenken, een op de Russische omstandigheden gebaseerd stelsel van ideeën, waarden en normen waarmee het land de toekomst tegemoet kan treden, is dan de volgende gedachte.

Het weekblad Literatoernaja Gazeta heeft een rubriek onder de noemer 'Het nationale vraagstuk', waarin politici, schrijvers, geleerden en publicisten hun visie op het thema geven. Onlangs was de schrijver en filosoof Aleksandr Zinovjev aan de beurt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Flauwvallen bij Repin

Charles Hoedt

De tentoonstelling Ilja Repin (1844-1930): het geheim van Rusland heeft in vier maanden tijd meer bezoekers naar het Groninger Museum getrokken dan normaal (200.000) in één heel jaar. Een kwart miljoen mensen bewonderde de vijftig doeken en 35 tekeningen, de grootste collectie van Repin die ooit in het Westen is tentoongesteld. De drukte zorgde ervoor dat tientallen mensen flauwvielen. Nog nooit reden er 'zo veel ambulances naar het museum', aldus pr-manager Josee Selbach.

De organisatie kreeg veel verzoeken tot verlenging. Andere musea, bijvoorbeeld uit de VS, toonden belangstelling. De expositie was echter eenmalig en is inmiddels terug naar Rusland. Repins werk was afkomstig uit musea van Sint-Petersburg (Russisch Museum), Moskou (Tretjakov) en Saratov.

Om de schilderijen naar Nederland te halen was politieke druk nodig van president Poetin. Zonder de contacten van museumsponsor Gasunie, die een miljoenencontract heeft met Gazprom, was de tentoonstelling niet mogelijk geweest.

De Wolgaslepers (de 'Russische Nachtwacht') is daar hét voorbeeld van. Op het allerlaatste moment mocht het schilderij naar Groningen. Het Russisch Museum kreeg een dvd-speler in bruikleen, zodat De Wolgaslepers daar op een groot scherm toch te zien was. Selbach verwacht verdere samenwerking met Russische musea.

Omhoog

'Aids in Rusland is een tienerepidemie'

René Does

In 1987 werd in Rusland de eerste HIV-geïnfecteerde geregistreerd. Het was een vertaler uit Moskou die vijf jaar lang in Afrika had gewerkt. De man, die in 1991 is overleden, noemde zichzelf de 'Gagarin van de aids'.

Vandaag de dag staat aids in Rusland op de drempel om tot 'epidemie' te worden uitgeroepen. Er zijn nu 180.000 officieel geregistreerde HIV-geïnfecteerden. Het werkelijke aantal besmette Russen bedraagt waarschijnlijk één miljoen. Sinds kort wordt de verspreiding van aids in Rusland vergeleken met de situatie in Afrika onder de Sahara.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nieuwe politieke steun voor Russische sport

René Does

Net als over oorlog wordt over topsport regelmatig gezegd dat het de voortzetting is van politiek met andere middelen. Nu Rusland weer zelfvertrouwen heeft gekregen, vindt president Poetin het tijd worden om zijn land de status van sportgrootmacht terug te geven.

Op 31 januari werd in de Staatsraad, het presidentiële adviesorgaan bestaande uit regionale leiders, een nieuw nationaal sportprogramma gelanceerd onder de titel 'Voor een jong en gezond Rusland'. Het programma bevat de volgende elementen: flinke staatsbeurzen voor topsporters met olympische vooruitzichten, de bouw van nieuwe sportcomplexen voor het grote publiek, extra aandacht voor jeugdsport, het aantrekken van grote bedrijven als sponsors en meer sport op televisie.
Lees het hele artikel

Omhoog

Russisch voetbal is vooral Moskouse sport

René Does

Op de laatste twee grote internationale voetbaltoernooien, het EK in Nederland en België en het WK in Frankrijk, deed Rusland niet mee. Maar anders dan Nederland gaat Rusland wél naar het komende WK-voetbal in Japan en Zuid-Korea. Dat toont nogmaals de wanprestatie van de Nederlandse voetballers aan, want het Russische voetbal kruipt nog uit de diepe crisis van de jaren negentig van de vorige eeuw.

Vanwege de klimatologische omstandigheden heeft voetbal in Rusland een zomercompetitie, die loopt van maart tot en met november. Als in de Champions League en het UEFA-Cuptoernooi de winterstop begint, zijn Russische voetbalteams bijna altijd al uitgeschakeld in deze Europese toernooien.
Lees het hele artikel

Omhoog

Lev Jasjin, de voetballegende uit Moskou

Nicole de Boer

In het symbolische voetbalelftal van de twintigste eeuw staan helden als Beckenbauer, Pelé, Puskás en Cruijff opgesteld. In het doel staat Lev Jasjin, tot op heden beschouwd als de beste doelverdediger aller tijden. In Rusland werd hij verkozen tot beste voetballer én grootste sportman van de twintigste eeuw.
Jasjin (1929-1990) keepte in een tijd dat de televisie nog niet zo´n prominente rol speelde en zich rond grote spelers legendes ontsponnen. Een portret van deze legendarische keeper.

Aan de basis van Jasjins succes lag zijn enorme concentratievermogen. Soms leek het bijna alsof hij in trance was. 'Ik wil niet beweren dat ieder schot van twintig meter houdbaar is. Maar een doelpunt van die afstand heeft veel te maken met een verslapte concentratie bij de doelman', stelde hij. Aan het eind van iedere wedstrijd was Jasjin, zelfs als hij niet veel reddingen had hoeven te verrichten, uitgeput.
Lees het hele artikel

Omhoog

Krantenkoppenkunst

Larisa Beckering-Tjsernina en Egbert Tellegen

Een Rus die zich de Nederlandse taal eigen maakt zal vrij snel de betekenis van krantenkoppen kunnen begrijpen. Ze geven immers in betrekkelijk eenvoudige bewoordingen de inhoud van het betreffende artikel weer. Van een Nederlander die zich de Russische taal eigen maakt kan niet hetzelfde worden gezegd. Zeker niet als hij het Russische dagblad Izvestija leest.

Russische krantenkoppen dienen vaak niet alleen om de inhoud van een tekst weer te geven, maar ook om te verwijzen naar de gemeenschappelijke culturele bagage van de lezers. Die bagage bestaat uit verschillende elementen, zoals spreekwoorden en gezegden, titels van boeken, films, opera's, balletvoorstellingen, muziekstukken, televisieprogramma's, kunstwerken, gedichten, fabels en verzen en - niet in de laatste plaats - communistische frases.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Russisch leven'

In de rubriek 'Russisch leven' worden korte nieuwsberichten uit Russische kranten en weekbladen weergegeven. Het gaat om zaken die de Nederlandse kranten gewoonlijk niet halen, maar wel inzicht geven in het Russisch bestaan.

SALARIS
Eind vorig jaar bedroeg het gemiddelde maandsalaris in Rusland 3578 roebel (ongeveer 130 euro). Dat was 43,3 procent meer dan eind 2000. De prijzen stegen vorig jaar met 18,6 procent. De prijzen van enkele diensten gingen sterk omhoog: woonlasten, kappers en begrafeniskosten.

De hoogste salarissen worden verdiend in de energiesector: werknemers in de olie-industrie verdienen 18.700 roebel per maand en die in de gasindustrie 15.324 roebel. De laagste maandsalarissen zijn die in het onderwijs: 1894 roebel. Het officiële bestaansminimum is nu 1524 roebel (ongeveer 56 euro) per maand.

Argoementy i Fakty, 2002, nr. 5

Lees de hele rubriek

Omhoog

Redactioneel

Jan Limbeek

Vladimir Poetin is nu ruim twee jaar president van Rusland. Zijn regeerperiode wordt gekenmerkt door inperking van de invloed van de oligarchen, recentralisatie van de macht, economische voorspoed en hervormingen.

Veel commentatoren en analisten, verwend door de chaos en uitzichtloosheid van het Jeltsin-tijdperk, kunnen of willen niet geloven dat dit beklijft. Elk wolkje aan de hemel grijpen zij aan om een zware storm te voorspellen.
Lees het hele stuk

Omhoog

Extreemrechts rukt op

René Does

Hevige rellen en een spoor van vernielingen door een dronken meute in het Moskouse stadscentrum na een verloren voetbalinterland (waarschijnlijk ook als er gewonnen zou zijn). Dagelijks molestaties van gekleurde buitenlanders en vertegenwoordigers van etnische minderheden. Extreemrechts komt naar buiten in Rusland, en vaak op gewelddadige wijze.

In postcommunistisch Rusland is een waaier aan extreemrechtse partijen opgericht, zoals Russische Nationale Eenheid, het Nationaal Front, de Vrijheidspartij, Russische Actie en Zwarte Honderd.
Lees het hele artikel

Omhoog

Moslimfundamentalisten willen Fergana-vallei

René Does

In de nieuwe mondiale strijd tegen het terrorisme is Oezbekistan een frontstaat. Deze voormalige sovjetrepubliek en buurstaat van Afghanistan staat hoog op het verlanglijstje van moslimfundamentalisten. De autoritair regerende Oezbeekse president Islam Karimov heeft zijn handen vol gehad aan de bedreiging van zijn bewind door extremistische moslims.

De vijf voormalige sovjetrepublieken in Centraal-Azië zijn islamitische landen. De inwoners van Kazachstan en Kyrgyzstan zijn zeer gematigde moslims, maar in Oezbekistan, Turkmenistan en Tadzjikistan is islamitisch extremisme een grote bron van zorg voor de nationale machthebbers, voor de aangrenzende grootmachten Rusland en China en sinds 11 september ook voor het Westen, de Verenigde Staten voorop.
Lees het hele artikel

Omhoog

Oase waarin de schijn bedriegt

Greetje van der Werf

In het uiterste oosten van Oezbekistan, ingeklemd tussen Kazachstan, Kirgizstan en Tadzjikistan, ligt de Fergana-vallei. Zoals Oezbekistan het hart is van Centraal-Azië, zo is de Fergana-vallei het hart van Oezbekistan.

Hier leeft een derde van de bevolking van Oezbekistan, zo'n zeven miljoen mensen, in een gebied van 300 kilometer lang en 170 kilometer breed. De belangrijkste steden zijn: de hoofdstad Fergana en het nabij gelegen Margilan, Kokand, Namangan en Andijan.

De vallei is een oase die al in de tweede eeuw vóór Christus werd bewoond. Dankzij de vruchtbare bodem, het water van de rivier Syrdarja en het warme klimaat, is de vallei bijzonder geschikt voor landbouw.
Lees het hele artikel

Omhoog

Russisch Frankrijk

Pauline Michgelsen

Als Rusland deze vakantie net iets te ver weg is, dan is Frankrijk wellicht een alternatief. Er zijn heel wat Russische plekjes te vinden, en je hebt er geen visum voor nodig.

Tussen de wijngaarden van het departement Lot-et-Garonne ligt het dorpje Thézac. Grote borden verwijzen naar het plaatselijke wijnhuis: hier maakt men Vin du Tsar. Op de borden prijkt, net als op de etiketten van deze wijn, het gelaat van tsaar Nicolaas de Tweede.

Dit alles omdat tsaar Nicolaas de Tweede volgens de plaatselijke overlevering tijdens een officieel bezoek aan Frankrijk in 1908 zo genoten zou hebben van de wijnen van Thézac dat hij er onmiddellijk duizend flessen van bestelde. Deze wijn had inderdaad een heel aardige reputatie in die jaren, maar dat de tsaar werkelijk flessen besteld heeft is volgens velen een fabeltje.
Lees het hele artikel

Omhoog

Siberische woonwijk krijgt Nederlandse opknapbeurt

Charles Hoedt en Jerke Verschoor

In de Siberische stad Kemerovo leven al tachtig jaar Russen in Nederlandse 'worsten'. Deze rijtjeshuizen, ontworpen door architect Johannes van Loghem, markeren het begin van de industrialisatie van Siberië.

'Wonen in een gewoon appartement? In de stad, aan de overkant? Dat kán ik niet. Aan verhuizen heb ik nog nooit gedacht.' Voor geen goud krijg je de 55-jarige Russin Ljoedmila Zykova weg uit Krasnaja Gorka, de Rode Berg, een vervallen stadswijk in de Siberische stad Kemerovo. Al wordt het om haar heen nog zo'n gribus. De Siberische woont al haar hele leven op de Rode Berg. Ze is geboren in de Mijnwerkersstraat, bovenop de centrale kolenmijn waarin haar opa en vader het zwarte goud naar boven haalden. Haar huis ligt op steenworpafstand van de rivier de Tom, die Kemerovo in tweeën snijdt.
Lees het hele artikel

Omhoog

De Dikke Honselaar

Hans Driessen

Wie vroeger een stukje uit een Russische krant moest vertalen, was nog niet jarig. Hij deed er goed aan zijn tafel vol te leggen met woordenboeken. Daar is nu verandering in gekomen.

Voorheen had de vertaler natuurlijk het woordenboek van Van den Baar nodig, maar verder ook in ieder geval de Oxford Russian-English Dictionary en de nieuwste editie van het Russische verklarende woordenboek van Ozjegov en Sjvedova - een soort Russische Van Dale. Een afkortingenwoordenboek, enige slangwoordenboeken en een encyclopedisch woordenboek konden ook geen kwaad. Zo was er een zekere kans dat hij het krantenstukje de baas zou worden.

Deze werkwijze kon alleen gehanteerd worden door mensen die in de loop der jaren een verzameling woordenboeken hadden aangelegd. Anderen moesten met de krant naar de bibliotheek. Ervaring leert dat veel mensen, ook studenten, niet graag iets in een bibliotheek gaan zitten vertalen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Coulantie tijdens volkstelling

Jan Limbeek

Ten tijde van de Sovjet-Unie werd er iedere tien jaar een census gehouden. De laatste werd gehouden in 1989. Rusland plande om ook in 1999 weer een census te houden. Deze werd wegens geldgebrek echter uitgesteld naar 2001 en vervolgens naar 2002. Dit jaar komt het er dan daadwerkelijk van, van 9 tot en met 16 oktober. De census, die vijf miljard roebel (159 miljoen dollar) kost, zal duidelijk maken hoezeer Rusland is veranderd sinds 1989.

De census is een uitgebreide volkstelling. Naast het tellen van de bevolking verzamelen een half miljoen enquêteurs middels een aantal vragen demografische en niet-demografische gegevens. Dat zal niet eenvoudig gaan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Bankgigant krijgt concurrentie

Jan Limbeek

Onder Poetin zijn er heel wat economische hervormingen gelanceerd, maar in de bankensector is bijna niets gebeurd. De belangrijkste reden hiervoor was de terughoudendheid van de Centrale Bank. In maart van dit jaar verving Poetin de leiding van de Centrale Bank. Andrej Kozlov, één van de twee nieuwe plaatsvervangend bankpresidenten, gaat zich vooral bezig houden met bancaire hervormingen. Kozlov kondigde meteen aan dat de Centrale Bank al haar belangen in commerciële banken gaat afstoten, beter toezicht gaat houden en snel een depositoverzekering wil regelen.

Het uiteindelijke doel van bancaire hervormingen moet zijn om meer spaargeld aan te trekken en dat vervolgens uit te lenen aan de meest efficiënte bedrijven. Tot nu toe gebeurt dat nauwelijks. Slechts drie à vier procent van de investeringen wordt gefinancierd met behulp van bankleningen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nieuw school- en studiejaar

René Does

Aan het begin van het nieuwe school- en studiejaar gebeurt er tegelijk veel en niet veel in het Russische onderwijs. Flinke hervormingsprogramma's zijn er op papier gezet, maar ze bevinden zich grotendeels nog in de experimentele fase. 'Opschieten zonder haasten' is het devies van de Russische onderwijsautoriteiten.

In Rusland zijn 39,6 miljoen mensen als volger, verschaffer of bestuurder betrokken in de onderwijssector. Het land telt zo'n 70.000 algemeen vormende scholen en ruim 1200 instellingen voor hoger onderwijs, waarvan de helft - veelal de kleinere - op commerciële basis. Er zijn bijna 1,3 miljoen eerstejaarsstudenten.
Lees het hele artikel

Omhoog

De Rusluie achterna

Charles Hoedt

Niet per huifkar, maar met een hi-tech fiets volgden drie Nederlanders het spoor van de oude handelsroute tussen Sint Petersburg en Vriezenveen. De fietsers reden de 'monstertocht' van 2500 kilometer in 25 dagen.

Ze fietsten de oorspronkelijke route van de Twentse lakenhandelaars, zoals de 14-jarige Jacob Kruys uit Vriezenveen die beschreef in zijn dagboek uit 1826. Alle 91 pleisterplaatsen van de oorspronkelijke postroute uit die tijd werden getraceerd. Een unicum, aldus Henk Wullink, een van de deelnemers. 'Zelfs het museum in Vriezenveen wist niet eerder alle posthuizen te vinden.'
Lees het hele artikel

Omhoog

'Ik pleit voor staatsinvloed op elk olieveld'

Thomas Marteijn en Thijs Peters

Exportpijpleidingen waren de afgelopen jaren de levensaders van Rusland. Zonder oliedollars was Rusland er economisch gezien misschien net zo slecht aan toe als Oekraïne. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie halveerde de Russische olieproductie, maar de export bleef nagenoeg op peil. De laatste jaren neemt de productie weer toe. Een interview met de oliedeskundige Valeri Krjoekov over de recente ontwikkelingen in de Russische oliesector.

Volgens Krjoekov (48), in de jaren negentig adviseur van verschillende ministers van olie, is dat te danken aan de succesvolle privatiseringen en de creatie van effectief opererende oliebedrijven naar westers model. Toch vindt hij dat de privatiseringen soms hun doel voorbij zijn geschoten. De oud-regeringsadviseur pleit voor meer regels voor de Russische olie-industrie.

Prospekt sprak in een restaurant in Amsterdam met hoogleraar Krjoekov. Krjoekov was kort geleden in Nederland voor een conferentie en hij ging op bezoek bij ABN-Amro, de bank die hij regelmatig van advies voorziet. Dat advies ging ongetwijfeld over investeringen in de olie-industrie, want al in de sovjettijd hield Krjoekov zich met de winning en raffinage van 'het zwarte goud' bezig.

In de eerste jaren onder Jeltsin was hij persoonlijk adviseur van achtereenvolgens de olieministers Vladimir Lopoechin en Joeri Sjafranik. Momenteel is hij verbonden aan de Russische Academie van Wetenschappen. Krjoekov is een van de meest vooraanstaande wetenschappers op het gebied van olie in Rusland.
Lees het interview

Omhoog

Federalisme en etnische conflicten

Bruno Coppieters

Is federalisme een goed middel om etnische conflicten aan te pakken? Deze vraag zal men in Oost- en Centraal-Europa beantwoorden in functie van de eigen historische ervaring. Deze ervaring is doorgaans niet al te positief. En dat is jammer in het licht van conflictpreventie in de regio.

Meestal leidde democratisering in het voormalig Oostblok tot het uiteenvallen van de bestaande federaties. In de Kaukasus en in de Balkan ging deze ontbinding daarenboven gepaard met gewelddadige afscheidingsbewegingen. Alleen in Rusland slaagde men er met enig succes in om federale principes toe te passen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Poetiniana

samenstelling: René Does

Zonder tegenbericht zal president Vladimir Poetin in november een officieel staatsbezoek aan Nederland afleggen. Voor ons westerlingen blijft Poetin een mysterieuze en ongrijpbare politicus die we niet goed kunnen inschatten op de hervormingsschaal. Vooral de kloof tussen zijn economische liberalisme en zijn naar autoritarisme neigende bestuursmethoden valt op.
Maar ook de Russen weten het niet zo goed, zoals blijkt uit onderstaande selectie van recente Poetiniana (een variant op Leniniana uit de sovjettijd) uit de Russische media.

Poetin blijft populair
Een constante meerderheid van driekwart van de Russen blijft vertrouwen houden in president Poetin. Geen enkele andere politicus of staatsinstelling komt daarbij in de buurt Alleen twee jaar geleden, na zijn kille reactie op de ramp met de kernonderzeeër Koersk, vertoonde Poetins populariteit even een dip. 'De waardering voor Poetin staat los van de loop der gebeurtenissen', zegt Joeri Levada, de Maurice de Hond van Rusland. 'Het volk wil blijkbaar één held hebben en daarmee uit! Maar Poetin is een held van de hoop. En hoop sterft als laatste...'

Argoementy i Fakty, 2002, nr. 32

Lees de hele rubriek

Omhoog

Versailles aan Zee voor Poetin

Charles Hoedt

Kort geleden kon je dwars door het verwilderde landgoed zo met de Lada naar zee rijden. Nu sluiten bewakers en een hekwerk de sluiproute naar de Finse Golf af. Vanuit de verte klinkt gestamp van heipalen en het snerpende kraken van bewegende hijskranen. 'Hier wordt gewerkt aan het venster op Europa', zegt een van de opzichters lachend.

Met het 'venster' doelt de bewaker op het achttiende-eeuwse Konstantinov Paleis, gelegen op het landgoed Strelna aan de Finse golf. Dit vroegere buitenverblijf van de tsarenfamilie Romanov wordt in rap tempo verbouwd tot het staatspaleis van president Poetin. Honderden bouwvakkers zijn er dag en nacht in de weer.
Lees het hele artikel

Omhoog

Homo post-sovieticus

René Does

Zeventig jaar lang hebben de communisten gewerkt aan de vorming van de 'homo sovieticus', de sovjetmens. Na de implosie van de Sovjet-Unie en het communisme kregen de Russen echter op radicale wijze te maken met andere maatschappelijke verhoudingen. Hoe hebben zij zich aangepast aan de nieuwe omstandigheden? Hoe denkt de 'homo post-sovieticus', de postsovjetmens, over alle veranderingen van de afgelopen tien jaar?

Joeri Levada, als directeur van het Russisch Centrum voor de Bestudering van de Publieke Opinie de belangrijkste opinieonderzoeker van het land, is in zijn werk dagelijks bezig met dergelijke vragen. In de afgelopen tien jaar is van de Russen een groot aanpassingsvermogen gevraagd.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Het gaat om partnerschap en duurzaamheid'

Interview met Mary Canning van de Wereldbank

René Does en László Marácz

De Nederlands-Russische en de Nederlands-Hongaarse onderwijssamenwerking vieren dit jaar hun tienjarige jubileum. Mary Canning en Sue Leigh-Doyle van de Wereldbank evalueerden in opdracht van Bureau CROSS van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen de stand van zaken in deze samenwerkingsovereenkomsten. Prospekt en Ablak gingen daarom op bezoek bij Mary Canning.

Midden in het centrum van de Poolse hoofdstad Warschau staat een 'suikertaart' uit de Stalin-periode, door de Russen in het begin van de jaren vijftig gebouwd als symbool van de Russisch-Poolse socialistische broederschap in de stijl van vergelijkbare wolkenkrabbers in Moskou, zoals de gebouwen van de Moskouse Staatsuniversiteit en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Vandaag de dag hangen aan dit Warschause Cultuurpaleis, dat boven het stadscentrum uittorent, grote reclameborden van het Amerikaanse weekblad Newsweek.

Mary Canning heeft vanuit haar kantoor op negen hoog uitzicht op de suikertaart. Het nieuwe Warschause kantoor van de Wereldbank is gevestigd in één van de nieuwe glanzende kantoortorens die naast het Cultuurpaleis zijn opgetrokken en de hoofdstad van Polen een steeds dynamischer uiterlijk geven. Ook voor Canning is het uitzicht nieuw, want als we haar spreken is het haar eerste werkdag in Warschau. Warschau zal vanaf volgend jaar haar vaste standplaats in Oost-Europa worden.

Lees het interview

Omhoog

Een prachtige ruïne

René Does

In 2003 mag Sint Petersburg eindelijk eens in het middelpunt van de belangstelling staan. De stad aan de Neva viert dan zijn 300-ste verjaardag. Sinds de ondergang van het communisme is het vooral Moskou geweest dat de aandacht ving vanwege de snelle economische opbloei, de stormachtige politieke ontwikkelingen in Rusland en de viering van haar 850-ste verjaardag in 1997. Sint Petersburg heeft veel in te halen.

Moskou en Sint-Petersburg worden dikwijls 'de twee hoofdsteden' van Rusland genoemd, hoewel Moskou natuurlijk de formele hoofdstad is. Men ziet in veel landen dat twee grote steden om het hoogste aanzien strijden. In Nederland zijn dat Amsterdam en Rotterdam, maar onze nationale tweestrijd is slechts een slap aftreksel van die tussen Moskou en Sint Petersburg in Rusland. Ook buitenlandse toeristen maken vaak een scherpe scheiding tussen Moskou en Petersburg, waarbij Sint Petersburg zo'n tweederde van de voorkeurstemmen wint.
Lees het hele artikel

Omhoog

De pitertsy van Poetin

René Does

Een nieuwe politieke leider brengt nieuwe bestuurders met zich mee. In het geval van de Russische president Vladimir Poetin zijn dat veel pitertsy (Petersburgers), mensen uit zijn geboortestad Sint Petersburg ('Piter' in de volksmond). In het landelijke Russische bestuur onder Poetin is sprake van een piterizatsjia.

Momenteel bestaat de groep van naaste raadgevers en bestuurders rond Poetin uit een mix van Petersburgers en overgebleven leden van de 'Familie' rond oud-president Boris Jeltsin. Twee bekende Familieleden zijn premier Michaïl Kasjanov en Aleksandr Volosjin, het hoofd van de presidentiële administratie.
Lees het hele artikel

Omhoog

Piter, Peters stad

Tineke Oosterhof

De moerassige delta van de rivier de Neva is goed beschouwd geen plek voor mensen: in de winter is het er gemeen koud en blijft het wekenlang schemerig donker, in de zomer verga je er van de muggen. Eigenlijk had er op die plek nooit een stad gebouwd moeten worden. Tsaar Peter de Grote vond van wel.

Het begin
Peter de Grote liet een leger dwangarbeiders in moorddadig tempo een on-Russisch moderne stad uit de grond stampen. De rivierdelta was in Zweedse handen tot Aleksandr, grootvorst van Vladimir, het in 1240 innam. Het leverde hem de legendarische bijnaam Nevski op, 'van de Neva'. Toen Peter in 1689 aan de macht kwam, stond het gebied al lang weer onder Zweeds gezag.

Vredesverdragen met Polen en China stelden hem in staat om in 1700 de wapens weer op te nemen tegen de machtige Zweden, een oorlog die 21 jaar zou duren. Toen hij de Zweden uit het gebied had verjaagd, was het zaak een vesting te bouwen. In 1703 werd een begin gemaakt met de bouw van de Peter- en Paulvesting op het Hazeneiland, waar de Grote Neva en de Kleine Neva samenkomen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tussen gruwel en glorie

Vertaler Hans Boland over Sint Petersburg

Hellen Kooijman

Hans Boland is vertaler van Russisch proza en poëzie. Hij woonde en werkte meer dan vijf jaar van zijn leven in Sint Petersburg. In maart komt er een nieuw boek van hem uit. Een gesprek over een fascinerende stad, waar gruwel en glorie naadloos in elkaar overgaan en waar 'de mens slechts dient als versiersel'.

Zijn huis in Amsterdam is klein; een pijpenlade waar net een oud houten bureau en een ronde tafel inpassen. Tegen de muur staan plafondhoge kasten, boordevol boeken, de meeste in het Russisch. Natuurlijk.

Boland laat een foto zien van zijn tweede huis in Sint Petersburg. Het toont een klassiek ingerichte, grote en opgeruimde woonkamer in een statig pand. Buiten voor de woning glinstert de Mojka. Een sprookjesachtig bruggetje verbindt de twee straten aan weerszijden van de gracht.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Petersburgs leven'

In de rubriek 'Russisch leven' worden nieuwsberichten uit Russische kranten en weekbladen weergegeven. Het gaat om zaken die de Nederlandse kranten gewoonlijk niet halen, maar wel inzicht geven in het Russisch bestaan. In deze speciale aflevering: 'Petersburgs leven'.

ZANDSTORMEN
Sint Petersburg krijgt buiten de wintertijd steeds vaker last van zandstormen die door de straten jagen. Dit heeft drie oorzaken. In de afgelopen jaren zijn veel populieren gerooid vanwege het gevaar van omwaaien en de verspreiding van populierendons. Het rooien wordt echter veel te fanatiek aangepakt: ook bomen op onschadelijke plaatsen en onschuldige mannetjesbomen worden verwijderd.

Ten tweede worden de straten 's winters steeds dikker bestrooid met een mengsel van zout en zand. Na de winter gaat het strooisel door de stad waaien. En ten derde is er de invloed van de winning van grondstoffen net buiten de stadsgrenzen. Stedelingen met astma of andere kwalen aan de ademhalingsorganen krijgen door het rondwaaiende vervuilde zand vaker last van hun kwaal.

Nezavisimaja Gazeta, 20-5-2002

Lees de hele rubriek

Omhoog

Petersburgse economie bloeit op

Jan Limbeek

Na jaren kwakkelen bloeit ook de economie van Sint Petersburg en de provincie Leningrad weer op. Na de roebelcrisis van augustus 1998 herstelde de economie van Rusland zich razendsnel. In Sint Petersburg en in de provincie Leningrad ging het herstel nog harder.

Moskou en Sint Petersburg zijn de enige twee steden in de Russische Federatie met een regionale status. De stad Sint Petersburg wordt omgeven door de provincie Leningrad, ook een regio van de federatie. Ze liggen beide in het veel grotere noordwestelijke federale district (onder de zeven federale districten vallen 89 regio's).

Terwijl de groei van de industriële productie in Rusland in 2000 twaalf procent bedroeg, scoorde het noordwestelijke district een groei van 27 procent. Het leek er in 2001 op dat de boom zou stoppen, maar in de eerste helft van dit jaar trad er een krachtig herstel op (zie tabel).
Lees het hele artikel

Omhoog

De kunstgoeroe van Sint Petersburg

Pauline Michgelsen

Velen laten de geschiedenis van de hedendaagse Petersburgse kunst beginnen met de historische avantgarde. Volgens andere begint zij met de veel minder bekende Timoer Novikov. Novikov overleed dit voorjaar op 43-jarige leeftijd aan een longontsteking.

Het gaat misschien wat ver de recente kunstgeschiedenis van een miljoenenstad te verbinden met slechts één persoon, maar Novikov was zeker een van haar centrale figuren in de laatste decennia van de vorige eeuw. Niet alleen als kunsten-maker, maar ook, of zelfs vooral, als uitdenker van nieuwe stromingen en het bekend maken, uitleggen tot zelfs mythologiseren ervan. Ook ontdekte en begeleidde hij nieuwe talenten.
Lees het hele artikel

Omhoog

Hulptroepen van het bedrijfsmanagement

René Does

Op het eerste gezicht lijkt Rusland vruchtbare bodem voor vakbondsactiviteiten. Na de ondergang van het communisme is er een scherpe sociaal-economische tweedeling ontstaan. Er zijn grote sociale problemen. Toch speelt de vakbeweging nauwelijks een rol in het maatschappelijk debat in Rusland.

De hulpeloosheid in de uitvoering van klassieke vakbondstaken is voor een groot deel terug te voeren op de erfenis uit de sovjettijd. De vakcentrale van de voormalige Sovjet-Unie, het Al-Unie Centrale Comité van Vakbonden (VTsSPS), had een heel andere kerntaak dan de vakbeweging in het Westen: ze moest de werknemers als 'hefboom' mobiliseren in de vervulling van de productieplannen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Een lijst voor snobs

Jan Limbeek

Moskou is de op één na duurste stad ter wereld, evenals vorig jaar. Na Moskou is Sint Petersburg de duurste stad van Europa. Althans volgens Mercer Human Resource Consulting, dat jaarlijks een lijst publiceert van 144 steden op volgorde van kosten van levensonderhoud. Deze lijst gaat altijd de hele wereld over.

Hebben we wat gemist? Is Rusland de laatste jaren enorm rijk geworden? Of is Mercer op zoek geweest naar de hoogste prijzen bij het opstellen van de lijst? Dat laatste.

In de index wordt het prijspeil van New York op 100 gesteld. Moskou was in 2001 32,4 procent duurder en dit jaar 20 procent duurder dan New York (zie tabel). De lijst vergelijkt de prijs van meer dan 200 items in elke stad, onder meer internationaal verkrijgbare goederen, transport en wonen.
Lees het hele artikel

Omhoog