Geen kwartfinale voor Rusland

René Does

'Als wij niet aan jullie verwachtingen hebben voldaan, dan zijn dat jullie problemen en niet de onze.' Deze uitspraak van aanvoerder Andrej Arsjavin richting een groep supporters van het Russische nationale voetbalelftal als reactie op de vroege uitschakeling op het EK Voetbal 2012 heeft veel kwaad bloed gezet bij Russische sportcommentatoren en voetballiefhebbers. Behalve dat de spelers van het nationale elftal niet goed konden winnen, konden ze ook niet goed verliezen. Trainer Dick Advocaat deed ook nog een duit in het zakje met zijn uitspraak 'Het maakt mij niet uit wat de Russen ervan vinden.'

Rusland overleefde dus niet de groepsfase van het Europese Kampioenschap Voetbal in Polen en Oekraïne, hoewel het land was ingedeeld in een groep die gemakkelijk werd genoemd. Het optreden van de Russen in Polen werd door commentatoren en supporters betiteld als 'schande', 'aanfluiting' en 'afgang'. En dit gold niet alleen het optreden van het nationale elftal op het voetbalveld, maar ook het gedrag van supporters buiten het veld.

Fysieke gesteldheid
In het spel van het Russische nationale elftal kwamen uiteindelijk alle zwakke punten naar boven die voetbalcommentator Aleksandr Beljajev vóór het toernooi al signaleerde: een voorspelbare tactiek, te oude spelers, fysieke achterstand ten opzichte van andere landen en te grote afhankelijkheid van spelers van Zenit Sint Petersburg in het algemeen en sterspeler en aanvoerder Andrej Arsjavin in het bijzonder.

Terwijl goed presterende elftallen op een toernooi groeien in het verloop, gebeurde bij het Russische elftal het omgekeerde: na een flitsende start tegen Tsjechië (4-1) volgde een gelijkspel tegen gastland Polen (1-1) en een machteloze verliespartij tegen Griekenland (0-1), ook al hadden de Russen cijfermatig, qua balbezit en doelpogingen, een zwaar overwicht op de Grieken.

De reacties aan het thuisfront waren niet mals. Spelers en trainer Advocaat werden afgeschilderd als te rijk en te arrogant en hierdoor losgezongen van de dagelijkse werkelijkheid van de voetbalfan, zoals bleek uit de reacties van Arsjavin en Advocaat op de uitschakeling. Met uitzondering van de altijd met de media pratende middenvelder Roman Sjirokov, waren spelers en trainer na het verlies tegen de Grieken meteen met stille trom verdwenen, zonder tegen de media verantwoordelijkheid af te leggen over de uitschakeling of de supporters te bedanken voor hun steun.

Maatschappelijke activisten in Sint Petersburg stelden voor om Advocaat het ereburgerschap van de stad te ontnemen, dat hij had verdiend wegens zijn goede prestaties met Zenit in 2008. De leden van de provincieraad van Krasnodar vroegen om een verbod op commerciële activiteiten en transfers naar het buitenland voor de spelers van het nationale elftal. De vice-voorzitter van de directieraad van het staatsgasbedrijf Gazprom, Valeri Goloebjov, stelde voor om Arsjavin om zijn uitspraak te 'deporteren' naar het buitenland. Overigens is Gazprom de hoofdsponsor van Zenit, de club waarvoor Arsjavin speelt.

Er werden spottende grappen gemaakt, zoals deze drie:

• Dick Advocaat: 'Toen ik de spelers verzocht niet slechter te presteren dan Nederland, had ik dit niet in gedachten.'
• Een oma die een vrije plaats in een bus ziet, beweegt soepeler dan Arsjavin.
• Na de wedstrijd tegen de Grieken wilde Kerzjakov in de kleedkamer uit woede tegen een prullenbak trappen. Hij miste.

De uitschakeling betekende ook het einde van het voorzitterschap van Sergej Foersenko van de Russische Voetbalbond (RFS). Hij trad uit eigen beweging af. Foersenko was twee jaar en drie maanden voorzitter geweest. Hiervoor was hij voorzitter geweest van Zenit, toen de club successen haalde onder Advocaat. Hij was de man die Advocaat als trainer losweekte uit het bondscoachschap van België. Door de uitschakeling onder Advocaat en van het nationale team met een sterk Zenit-karakter kon Foersenko ook niets anders doen dan vertrekken.

In het nationale voetbal van Rusland wordt nu dus een schoonmaak gehouden. Er komen nieuwe spelers, een nieuwe bondsvoorzitter en een nieuwe trainer. Voor de functie van bondsvoorzitter zingt de naam van Boris Gryzlov rond, de voormalige voorzitter van het parlement, de Staatsdoema. Het bondsvoorzitterschap is ook een politieke benoeming in Rusland.

Voor de nieuwe trainer zal er een keuze worden gemaakt uit drie mogelijke types: een oude rot uit het Russische trainersgilde, een jongere Russische trainer uit de nieuwe lichting trainers of opnieuw een buitenlandse toptrainer.

Wisla
Helaas werd de vrees voor ongeregeldheden rond de risicowedstrijd Polen-Rusland van 12 juni in Warschau bewaarheid. Zowel voor als na de wedstrijd vonden er gevechten plaats tussen Poolse en Russische voetbalhooligans. Hierbij vielen Polen ook onschuldige Russische supporters aan. Supporters waren ook makkelijk aan te vallen omdat het Nationale Stadion bereikt moet worden via een brug over de Wisla. De Russische media schreven over de 'Slag aan de Wisla'. Er waren rond de wedstrijd 5.000 agenten op de been, die 184 arrestaties verrichtten: 156 Polen, 25 Russen, een Spanjaard, een Hongaar en een Algerijn.

Tijdens de wedstrijd tegen Polen liep ook nog een Russische supporter het veld op. Verder hadden Russische supporters tijdens deze wedstrijd en de eerdere wedstrijd tegen Tsjechië vuurwerk op het veld gegooid. Tegen Tsjechië werden er ook racistische uitingen richting de zwarte Tsjechische rechtsachter Teodor Gebreselassi geroepen. Door dit alles legde de UEFA de Russische Voetbalbond een zware straf op: een boete van 120.000 euro en een voorwaardelijke straf van zes punten mindering voor de voorronde van het EK Voetbal 2016 in Frankrijk.

Met uitzondering van een dodelijk ongeluk van een Noord-Ierse supporter verliep het toernooi in Oekraïne zonder gewelddadige incidenten. Dit gold dus niet voor Poolse deel van het toernooi. In totaal werden er daar ruim 500 supporters gearresteerd, onder wie 350 Polen en 30 Russen. Met deze cijfers bezetten Polen en Rusland wel de eerste twee plaatsen van het toernooi.

Overigens klagen de Russen dat er met twee maten is gemeten, omdat met name supporters van Polen en Kroatië zich eveneens schuldig hebben gemaakt aan vechten, vuurwerk gooien en racisme. 'Maar Polen werd niet bestraft en Kroatië lichter.

Al met al werpt het EK in Polen en Oekraïne een schaduw over de toekomst van het Russische voetbal. Door de voorwaardelijke straf van zes punten mindering loopt Rusland kans het EK van 2016 te missen en hiermee een goede voorbereiding op het WK in eigen land in 2018. Verder heeft de harde kern van het Russische supportersgilde wraak aangekondigd op Poolse supporters als ze op bezoek in Rusland komen voor het geweld van Poolse hooligans tegen Russische supporters.

Voetbalcommentator Oleg Sjamonajev van het dagblad Moskovskije Novosti stelt eveneens dat Rusland zwaarder gestraft is dan Polen en Kroatië, maar roept de Russische Voetbalbond ook op echt en oprecht werk te maken van de bestrijding van supportersgeweld en racisme in het Russische voetbal en hier niet alleen iets aan te doen omdat de UEFA ertoe dwingt. 'De tendens in het mondiale voetbal is onmiskenbaar en vroeg of laat moeten de bazen van het Russische voetbal hard het gesprek aangaan met de gewelddadige supporters. Want het houden van het Wereldkampioenschap Voetbal in Rusland in 2018 is met zo'n publiek in principe niet goed voor te stellen', schreef hij op 14 juni.

Van Rusland en Polen werd gedacht dat zij de poulefase zouden overleven en naar de kwartfinale zouden overgaan. Maar zij lagen er verrassend na de eerste ronde al meteen uit. Gezien het supportersgeweld dat deze twee landen veroorzaakten, was dit misschien ook wel gerechtvaardigd.