Rusland verhoogt de rente wederom

Jan Limbeek

Op vrijdag 14 december heeft de Centrale Bank van Rusland (CBR) besloten de rente met 0,25 procent te verhogen naar 7,75 procent met ingang van maandag 17 december 2018. Bankpresident Elvira Nabioellina maakte daarmee haar naam als anti-inflatie havik weer waar. Het is een preventieve maatregel, die moet voorkomen dat de toekomstige inflatie te hoog en onbeheersbaar wordt.

De vorige renteverhoging van midden september 2018 kwam onverwacht. Maar achteraf gezien was die renteverhoging niet zo vreemd: de inflatie viel destijds hoger uit dan verwacht, de koers van de roebel ging sterk onderuit en de westerse sancties tegen Rusland dreigden verhevigd te worden. Er was onrust, met name op de financiële markten. 'Meteen de kop indrukken' moet Nabioellina gedacht hebben en ze verhoogde de rente een beetje.

De renteverhoging van september 2018 ging gepaard met een andere inflatiebestrijdende maatregel van de CBR: een moratorium op het opkopen van buitenlandse valuta, zodat de binnenlandse geldhoeveelheid hierdoor niet verder zou stijgen. Per 15 januari 1919 hervat de CBR het opkopen weer, hetgeen de inflatie bevordert. De renteverhoging van midden december 2018 moet dit compenseren.

De huidige renteverhoging kwam ook, net als de vorige, onverwacht. Maar nu leek daar meer reden voor te zijn: er is nauwelijks onrust op de financiële markten, de roebel is sterker dan in september 2018 en staat al twee maanden stabiel op gemiddeld iets meer dan 75 roebel voor een euro. De inflatie in november pakte zelfs iets lager uit dan de CBR op 10 december verwachtte: 3,8 procent in plaats van 3,9 procent.

Waarom verhoogde Nabioellina dan toch de rente? Ze vreest voor een spoedige inflatieversnelling. Het staat vast dat de inflatie in 2019 zo'n anderhalf procentpunt boven het gewenste inflatieniveau van vier procent per jaar uitkomt.

Maar Nabioellina vindt dat er grote risico's bestaan op nog hogere inflatie. Die hebben voornamelijk te maken met de olieprijs, BTW-verhoging en natuurlijk geopolitieke spanning en dreigende extra sancties. Op dit laatste gebied is het betrekkelijk rustig, maar dit kan zo veranderen.

Het lijkt erop dat Nabioellina goede redenen heeft voor die vrees van hogere prijzen dan verwacht in de nabije toekomst. In de eerste 17 dagen van december 2018 was de dagelijkse inflatie 0,031 procent. Dit betekent dat de maandinflatie in december uit zou komen op 1,0 procent en de jaarinflatie zou de verwachte bovengrens van 4,2 procent eind 2018 passeren.

In deze tijd van het jaar hebben de voedselprijzen de neiging om steeds harder te stijgen. En voedselprijsstijging is nu de grote aanjager van de totale inflatie. Vorig jaar in november was de prijsstijging van voedselproducten drie keer lager dan in november 2018: 1,1 versus 3,5 procent.

Kortom, de inflatie gaat erg snel oplopen. In november 2018 bedroeg de jaarinflatie 3,8 procent en over enkele maanden al boven de vijf procent. In maart of april 2019 piekt de inflatie mogelijk op zes procent. Hoge prijsstijgingen kunnen op zichzelf al leiden tot vrees voor nog meer inflatie en ondermijning van vertrouwen in de eigen munt. Dit is Nabioellina's nachtmerrie.

Inflatierisico's
De CBR rekent in het basisscenario op een olieprijs van 55 dollar per vat. De laatste twee maanden van 2018 is de olieprijs flink aan het instorten. Als dit in 2019 doorgaat en de olieprijs beneden de 55 dollar uitkomt, zal dit onder meer leiden tot extra inflatie.

Begin volgend jaar wordt een BTW-verhoging van kracht van twee procent, die volgens de CBR leidt tot een extra inflatie van gemiddeld één procentpunt. De inflatie als gevolg van de BTW-verhoging kan lager uitvallen, maar ook hoger. De extra inflatie kan schommelen tussen 0,6 en 1,5 procentpunt.

Het sparen van roebels is in Rusland erg aantrekkelijk vanwege de hoge reële rente. In juni 2018 was de inflatie nog 2,3 procent en stond de rente op 7,25 procent. De reële rente was dus 4,95 procent. Sindsdien is de rente met 0,5 procentpunt gestegen en de inflatie met 1,5 procentpunt. Dit verschil gaat toenemen. Daardoor wordt het minder lonend om geld te sparen en wordt het dus eerder uitgegeven. Hetgeen leidt tot een grotere geldhoeveelheid en dus tot extra inflatie.

De ultieme doelstelling van Nabioellina is om de bevolking overtuigd te laten raken dat de prijzen stabiel blijven. Daarvoor is jarenlange lage en voorspelbare inflatie nodig. Nabioellina weet heel goed dat vertrouwen te voet komt en te paard gaat. Straks kan ze weer opnieuw beginnen als de inflatie in 2019 de spuigaten uitloopt.

Nabioellina doet er dus alles aan om te voorkomen dat de inflatie hoger gaat uitvallen dan de voorspelde 5,0 - 5,5 procent eind 2019. De huidige rentestijging is bedoeld om extra toekomstige inflatie te beperken. Als dit onvoldoende helpt, zijn verdere rentestijgingen te verwachten.