Rusland in 2019 (1): algemene ontwikkelingen

René Does

Als vervolg op acht eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2019. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de Russische kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2019.

De redactie van de Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, energie, maatschappij, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), militaire zaken, onderwijs en gezondheidszorg, wetenschap, religie en maatschappij, cultuur, literatuur en televisie. De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het eerste deel, over algemene ontwikkelingen in Rusland en de rest van de wereld.

1. Dalende populariteitscijfers machthebbers. Alle machthebbers en machtsstructuren in Rusland zagen hun populariteitscijfers onder de bevolking in 2019 flink dalen, vooral als gevolg van de onder Russen impopulaire hervorming van het pensioenstelsel en de stagnerende inkomensontwikkeling. Deze sociaal-economische onvrede kon in 2019 niet lager worden gecompenseerd door 'mobiliteitsfactoren' als de annexatie van de Krim (2014) en het WK Voetbal (2018).
   Zelfs de legitimiteit van de zittende macht onder de bevolking staat op het spel, aldus de Nezavisimaja Gazeta. Het instituut 'president' bereikte in mei een dieptepunt in het vertrouwen van 31,7 procent onder de bevolking, maar op het einde van het jaar was dit vertrouwen in de peiling van het Al-Russische Centrum voor de Bestudering van de Publieke Opinie (VTsIOM) weer opgekrikt naar 72 procent door het instituut 'president' te vervangen door de concrete persoon 'Poetin'. Zeer laag waren de vertrouwenscijfers van premier Dmitri Medvedev: slechts 7,1 procent in november.
   Ondertussen doemen de parlementsverkiezingen van 2021 aan de horizon op. Voor deze verkiezingen kunnen de machthebbers steeds moeilijker vertrouwen op de leidende regeringspartij Verenigd Rusland, die in 2019 in geen enkele opiniepeiling meer op een constitutionele meerderheid van twee derde van de Doema-zetels kon rekenen. Naast het 'vraagstuk-2024' (de opvolging van president Poetin) staan de machthebbers hierdoor eerst nog voor het 'vraagstuk-2021', concludeert de Nezavisimaja Gazeta.
2. 'Zaak-Goloenov' brengt boze burgers weer de straat op. Op 6 juni werd journalist Ivan Goloenov van de kritische internetkrant Meduza gearresteerd wegens vermeend bezit van drugs. Deze gefabriceerde zaak bracht weer grote groepen boze burgers de straat op in Moskou. Behalve door oppositiepolitici als Aleksej Navalny werd er geprotesteerd door binnen- en buitenlandse kranten en delen van de academische gemeenschap.
   Onder druk van de protesten werd het huisarrest van Goloenov op 11 juni opgeheven en de zaak geseponeerd. Niettemin gingen op 12 juni duizenden demonstranten in een 'Mars ter verdediging van Goloenov' de straat op om vergelijkbare nieuwe vervolgingszaken in de toekomst te voorkomen. De Nezavisimaja Gazeta stelt dat de zaak van Goloenov aantoont dat eensgezinde druk op de autoriteiten succes kan hebben.


Klik op de foto om de hele persverklaring te zien aan het slot van 'Normandië-4'. Foto en video: kremlin.ru.

3. Vladimir Zelenski nieuwe president van Oekraïne. In april won komiek en televisiester Vladimir Zelenski met grote overmacht in de tweede ronde de Oekraïense presidentsverkiezingen: hij won met 73,1 procent van zijn tegenstander, zittend president Petro Porosjenko. De Oekraïners geloofden dat Zelenski eerder en beter een einde aan het slepende militaire conflict met pro-Russische separatisten in het oosten van het land zou kunnen maken dan zijn voorganger.
   Een stap in die richting kon gezet worden op 9 december in Parijs, toen Zelenski in het kader van de 'Normandië-Vier' (Frankrijk, Duitsland, Rusland en Oekraïne) met zijn Russische ambtsgenoot Poetin sprak over het conflict. Maar omdat ook Zelenski vastzit aan de door Rusland en Europa gesteunde bepalingen voor regulering van het conflict in het Verdrag van Minsk, is het de vraag of Zelinski veel meer en sneller zal kunnen doen dan zijn voorganger Porosjenko.
4. Amerika en Rusland stappen uit ontwapeningsverdragen. Het systeem van uit het einde van de Koude Oorlog stammende ontwapeningsverdragen als het ABM-verdrag uit 1972 over de beperking van het aantal raketafweersystemen, het START-verdrag uit 1979 over vermindering van het aantal strategische kernwapens en het INF-verdrag uit 1987 over inkrimping van het aantal raketten voor de middellange en lange afstand (550 tot 5.000 kilometer) werd verder ontmanteld.
   Nadat George Bush jr. in 2002 de VS al uit het ABM-verdrag liet stappen, deed de Amerikaanse president Donald Trump dit op 2 februari met het INF-verdrag, onder de beschuldiging aan Rusland dat het de bepalingen uit het verdrag zou schenden. De enige 'pilaar' onder het nucleaire rakettenevenwicht tussen beide zijden van de Atlantische Oceaan dat nu nog overeind staat is START-3, dat loopt tot 5 februari 2021.
   De Nezavisimaja Gazeta verklaart deze ontwikkeling uit het groeiende wantrouwen en al dan niet terechte beschuldigingen van verdragsschendingen tussen de ondertekenaars, de verspreiding van vergelijkbare wapensystemen naar andere landen en het systeem van veranderende technologische ontwikkelingen zoals de verschijning van gevechtsdrones.
5. Chinees ontwikkelingsmodel verliest aantrekkingskracht. De 70ste verjaardag van de communistische revolutie werd op 1 oktober groots gevierd in China, maar tegelijkertijd had het Chinese ontwikkelingsmodel voor de buitenwereld veel van zijn glans verloren. De economische groeicijfers in het land waren onder de 7 procent gezakt.
   China is steeds meer verzeild in een geopolitieke machtsstrijd met de Verenigde Staten, zoals onder meer blijkt uit de Amerikaanse ban op het Chinese bedrijf Huawei voor de ontwikkeling van 5G-systemen in de wereld. Internationaal wordt China steeds sterker veroordeeld voor het onderdrukken van de islamitische minderheid van de Oeigoeren in het westen van het land. En in Hongkong ontwikkelde zich een massale protestbeweging tegen de invloed van Beijing op de stadsstaat.