Artikelen

Op deze pagina kunt u een aantal artikelen lezen die in de laatste twee nummers van Prospekt zijn verschenen. Oudere artikelen verhuizen naar het archief: 2000  2001  2002  2003  2004  2005  2006  2007  2008  2009

Inhoudsopgave nr.6 (december) 2009

REDACTIONEEL
Twintig jaar hervormingen
De erfenis van Dayton
Roemeense toestanden
Over CROSS
Crisis in Kamensk-Oeralski
Vijftien jaar Matra
COLUMN
Medvedevs veiligheidsarchitectuur
Auto-industrie kraakt en piept
RECEPT
Werken met Russische managers
Poetin-cinema
Jerevan: stad vol contrasten
Hot spot Sofia
BOEKBESPREKINGEN
  • Jonathan Aitken, Nazarbayev and the Making of Kazakhstan; Rakhat Aliyev, The Godfather-in-law. Eine Dokumentation. Besproken door Marc Jansen
  • Bengt Jangfeldt, Een leven op scherp. De legendarische dichter Vladimir Majakovski 1893-1930. Besproken door Jorie Horsthuis
  • Ivan T. Berend, From the Soviet Bloc to the European Union. The Economic and Social Transformation of Central and Eastern Europe since 1973. Besproken door Jan Limbeek
  • Stephen F. Cohen, Soviet Fates and Lost Alternatives. from Stalinism to the New Cold War. Besproken door Joeri Buhrer Tavanier
  • Marina Senenko, The Pushkin State Museum of Fine Arts. Collection of Dutch Paintings. Besproken door Greetje van der Werf
  • Pal Kolsto (red.), Media Discourse and the Yugoslav Conflicts. Representation of Self and Other. Besproken door Morries Leeraert
  • Geert Groot Koerkamp, Wit-Rusland. Besproken door Jan Limbeek
  • Leidschrift, Rusland en Europa. Westerse invloeden op Rusland. Besproken door Greetje van der Werf
Ablak - Prospekt, december 2009

Twintig jaar hervormingen

László Marácz

Het is niet eenvoudig om twintig jaar hervormingen in Midden- en Oost-Europa in kort bestek samen te vatten. Je moet oppassen niet in opsommingen te vervallen die geen recht doen aan wat er wezenlijk is veranderd. De omwentelingen in 1989 zijn over het algemeen gezien als een overwinning van het liberalisme op het communisme. Dat is in principe juist.

Er zijn ook in Midden- en Oost-Europa weinig burgers meer die overlopen van nostalgie naar het communisme. Ook in de politiek wil niemand terug naar het oude systeem, hoewel er in de meeste Midden- en Oost-Europese landen nog wel restpartijen zijn die het oude communisme vertegenwoordigen. Die leiden echter een onbetekenend bestaan aan de rand van het politieke spectrum. De totalitaire systemen van de twintigste eeuw - het fascisme en het communisme - hebben ook in Midden- en Oost-Europa definitief afgedaan.
Lees het hele artikel

Omhoog
Ablak - Prospekt, december 2009

De erfenis van Dayton

Morries Leeraert

Bosnië-Herzegowina maakt de ernstigste crisis mee sinds de burgeroorlog van de jaren negentig. Het land kan nog steeds niet zonder een bemiddelende vredesmacht en van de nodige staatshervormingen komt nauwelijks iets terecht. Pijnlijk is dat juist het toenmalige vredesakkoord van Dayton (1995) het land dreigt te verlammen.

Van 6 tot 10 oktober kwamen EU- en VS-diplomaten en zeven Bosnische partijleiders bijeen in Kamp Butmir, het hoofdkwartier van Europa's vredesmacht in Bosnië. De bijeenkomst werd van groot belang geacht om een grondwettelijke crisis in het land te voorkomen. Ingrijpende grondwetsherzieningen zijn nodig om Bosnië van een protectoraat van de internationale gemeenschap (EU, VN) om te smeden in een volmondige soevereine staat. Hiervoor is een overdracht van gezag van de onder Dayton autonome 'entiteiten' naar federaal niveau nodig.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt - Ablak, december 2009

Over CROSS

René Does en Greetje van der Werf

Bureau CROSS heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan de betrekkingen tussen Nederland en Oost-Europa in de postcommunistische tijd. Daarnaast is het bureau vanaf het begin de ruimhartige sponsor van onze tijdschriften geweest. Wat is nu de stand van zaken rond het bureau? Voor ons slotnummer togen wij met deze vraag naar de EVD in Den Haag en spraken met unitmanager Chris Baaré en coördinator Hielke Venema.

Waarom heet Bureau CROSS tegenwoordig IPS-CROSS?

Baaré: 'Misschien is het interessant om te vertellen wat IPS dan doet. CROSS doet onder andere onderwijs in Oost-Europa, dat is voor jullie gesneden koek. IPS staat voor Internationale Publieke Samenwerking, wij voeren bilaterale samenwerkingsprogramma's uit voor EZ, VROM en BZ. Wat IPS inbrengt is programma's uitvoeren die zijn gericht op het ondersteunen van overheden, in eerste instantie in landen met uitzicht op toetreding tot de Europese Unie.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt - Ablak, december 2009

Vijftien jaar Matra

René Does en Greetje van der Werf

Bij alle Nederlandse ngo's die in Oost-Europa actief zijn is 'Matra' een begrip. Via het Matra-programma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken verloopt namelijk de subsidieverlening voor bilaterale samenwerkingsprogramma's op het gebied van de maatschappelijke transformatie in Oost-Europa. Prospekt en Ablak spraken op het ministerie in Den Haag met Bernard Meijerman, het hoofd van het Matra-programma, over verleden en toekomst van het programma.

Meijerman: 'Het Matra-programma is in 1994 ontstaan als een bundeling van de Midden- en Oost-Europa projecten en activiteiten van de Nederlandse vakdepartementen. Na de val van de Muur werden veel departementen actief. Economische en niet-economische activiteiten werden ontwikkeld. Er was één budget voor. Maar omdat er veel betrokkenen waren die allemaal een beroep deden op hetzelfde budget, werd het verdelingsproces onhanteerbaar. Toen is besloten om al die activiteiten te bundelen: de economische activiteiten bij Economische Zaken en de maatschappelijke activiteiten bij Buitenlandse Zaken. Dat is toen het Matra-programma geworden.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt - Ablak, december 2009

Medvedevs alternatieve Europese veiligheidsarchitectuur

Marcel de Haas*

Spoedig na zijn aantreden als President van Rusland heeft Dmitri Medvedev een pleidooi gestart voor een nieuwe opzet van de veiligheidsarrangementen in Europa, de zogenaamde Europese veiligheidsarchitectuur. De bestaande structuur moet volgens Medvedev plaats maken voor een nieuwe, omdat gebleken is dat deze de veiligheidsuitdagingen na het einde van de Koude Oorlog niet aan kan. Medvedevs initiatief bleef niet bij een enkele verklaring maar groeide uit tot één van de speerpunten van zijn externe veiligheidsbeleid. Is dit voorstel concreet en realiseerbaar? En welke gevolgen kan dit hebben voor de veiligheidssituatie in Europa?

Bestaande veiligheidsstructuren op de schop

In juni 2008 gebruikte Medvedev zijn bezoek aan Duitsland om een pan-Europees veiligheidspact te introduceren. In een toespraak in Berlijn op 5 juni stelde hij dat de vigerende Europese veiligheidsarchitectuur het gedachtegoed bevatte van de Koude Oorlog. Hij nodigde de Europese landen uit om een nieuwe pan-Europese veiligheidsorganisatie op te zetten. De bestaande organisaties in de Euro-Atlantische regio - zoals NAVO, EU en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) - zouden ook een nieuw Europees veiligheidsverdrag moeten kunnen ondertekenen, maar zij zouden niet als lid kunnen deelnemen aan de te formeren pan-Europese veiligheidsorganisatie.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt - Ablak, december 2009

Werken met Russische managers

René Does en Greetje van der Werf

Jaarlijks komen vijftig Russische managers in het kader van het internationale President's Programme (PP) van IPS-CROSS naar Nederland om hun professionele kwaliteiten te verbeteren en contacten te leggen met Nederlandse bedrijven. Lisette Blüm en Naomi Smeele zijn de Nederlandse projectmanagers van het PP. Prospekt sprak met hen in het gebouw van de EVD in Den Haag.

Kunnen jullie het ontstaan en de bedoeling van het PP schetsen?

Smeele: 'Het is in 1997 onder president Boris Jeltsin getekend om Rusland economisch te helpen. Dat was het "Jeltsin Initiatief". Vanuit Nederlandse zijde werd het getekend door premier Wim Kok en vanuit Russische zijde door de toenmalige minister van Economische Zaken. Het programma loopt nu elf jaar en het voornaamste doel is Rusland van een planeconomie naar een vrije markteconomie te helpen door middel van het trainen van jonge managers. Niet alleen in Nederland, maar in verschillende Europese landen. Wij van de EVD hebben uiteindelijk via VNO/NCW de opdracht gekregen. Het loopt nog steeds door, in ieder geval tot 2013.'
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt - Ablak, december 2009

Poetin-cinema

Jasmijn Van Gorp

In 1996 leek de Russische cinema ten dode opgeschreven. 'Is het gedaan? Of kunnen we nog wat hoop koesteren?' luidde de kop in blokletters in het gezaghebbende Russische filmtijdschrift Iskoesstvo Kino. Nu, veertien jaar later, zijn het de Russische blockbusters die in de kaartverkoop de Amerikaanse kassuccessen overtreffen. Dit is geen toeval: de hedendaagse glorie van de Russische cinema is het resultaat van Poetins uitgekiende filmbeleid. De oud-president en huidige premier wist de zieltogende Russische cinema om te toveren tot een krachtig machtspolitiek instrument.

De beleidsperiode van Boris Jeltsin werd gekenmerkt door crisis. Het gemiddeld aantal bioscoopbezoeken per Rus daalde van acht in 1991 naar amper één in 1996. Het aantal geproduceerde films daalde van 168 in 1992 naar 38 in 1996. Jeltsin moest ingrijpen en dat deed hij. Cinema kreeg in augustus 1996 een wettelijk kader met de Wet voor Steun aan Cinema van de Russische Federatie, zonder dat er voor gezorgd werd dat deze in overeenstemming was met de belastingswetgeving. De wet oogde mooi op papier, met onder meer prioriteit aan kinder- en jeugdfilms, maar had weinig effect. De Russische cinema raakte maar niet uit het dal.
Lees het hele artikel

Omhoog
Ablak - Prospekt, december 2009

Hot spot Sofia

Hellen Kooijman

Sinds 25 oktober vliegt de Hongaarse luchtvaartmaatschappij Wizz-air direct van Eindhoven Airport naar de Bulgaarse hoofdstad Sofia. Voor nog geen 35 euro per persoon. Tel daar de ongerijmd goedkope prijzen in Sofia bij op en er is geen reden om er niet naartoe te gaan.

'Sofia is hot,' zegt Todorov, de stevig bebrilde eigenaar van Tri Ushi, een underground tent in hartje Sofia. Het was even zoeken, want aan uithangborden doet Todorov niet, maar als je op de herrie afgaat - 'stank' in het vocabulaire van Todorov - kan het niet missen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.5 (oktober) 2009

REDACTIONEEL
Varend naar Odessa
Stad tussen zee en steppe
Non-fictie over Odessa.
Blauwe zee, gele kranen
De haven van Odessa.
INTERNET
Odessa op het net
Binnenplaatsen van Odessa
COLUMN
Pososjok
Odessa in de letteren
Onegin in Odessa
RECEPT
Forsjmak à la Odessa
Kunst uit Odessa
Little Odessa
BOEKBESPREKING
  • Janet Skeslien Charles, Moonlight in Odessa Besproken door René Does
Prospekt, oktober 2009

Stad tussen zee en steppe

René Does

Na Moskou en Sint Petersburg is Odessa de meest tot de verbeelding sprekende Russische stad. Natuurlijk, tegenwoordig ligt Odessa in het onafhankelijke Oekraïne, maar wie zich verdiept in de geschiedenis van Odessa leest toch vooral over een Russische stad. Of nog preciezer: als een Russische stad met een sterk Joods karakter. Als we de stad in deze special primair als een Oekraïense stad hadden willen presenteren, dan hadden we de naam ook op zijn Oekraïens moeten schrijven, namelijk als 'Odesa'.

Net als Sint Petersburg is Odessa een door een tsaar bedachte stad. In dit geval een tsarina, Catharina de Grote, die regeerde van 1762 tot 1796. Nadat zij het steppegebied ten noorden van de Zwarte Zee had veroverd voor het Russische rijk en het de naam Novorossija (Nieuw-Rusland) had gegeven, besloot zij in 1794 op de plaats van de veroverde zeevesting Chadzjibej een stad met een ijsvrije en diepe haven te stichten, die het 'Sint Petersburg van het zuiden' moest worden.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt, oktober 2009

Odessa op het net

Nina Brugman

Odessa is niet zomaar een stad. Ze is een legende, de 'parel aan de Zwarte zee', het 'Palmira van het Zuiden', de beste stad ter wereld, aldus haar inwoners. Odessiet-zijn is een heel begrip, een manier van het leven, een filosofie, een bijzondere kijk op de wereld, een 'diagnose' zo u wilt. Waarom? Onderstaande selectie van internetbronnen probeert deze vraag te beantwoorden.

Lees de hele rubriek

Omhoog
Prospekt, oktober 2009

Binnenplaatsen van Odessa

Nicole de Boer

De brede straten van Odessa zijn lommerrijk vanwege de vele kastanjebomen, platanen en acacia's. Er waait een zeebries. De gebouwen, in pastelkleuren, hebben ornamenten in alle soorten en maten. Vanuit het centrum is vrijwel overal de haven te zien. En Odessieten hebben altijd een glimlach op hun gezicht.

Toch wordt de couleur locale van Odessa het meest bepaald door de vele dvoriki, de binnenplaatsjes. Een dvor is een binnenplaats, maar omdat vele zo groot zijn als een plein is 'binnenhof' misschien een betere benaming.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt, oktober 2009

Pososjok

Charles Hoedt

Dit is mijn op-één-na-laatste column. Niet omdat ik wil stoppen met schrijven. Ben je gek?! De verhalen liggen hier in Rusland nog altijd op straat.

Prospekt stopt er mee. Aan het einde van dit jaar valt het laatste nummer bij u in de bus. Ook het kleinere broertje Ablak, dat in de landen van Midden-Europa en de Balkan is gespecialiseerd, moet er aan geloven. Noodgedwongen, want de subsidie voor beide bladen stopt. Van abonnementen en losse verkoop kan het enige Nederlandstalige tijdschrift over Rusland niet leven. En wie haalt er in tijden van economische crisis zomaar ruim anderhalve ton sponsorgeld voor beide bladen samen uit de broekzak?
Lees de column

Omhoog
Prospekt, oktober 2009

Odessa in de letteren

Nicole de Boer en Eva van Santen

Talloze bekende en minder bekende dichters en schrijvers zijn in Odessa geboren of hebben er hun voetsporen nagelaten. Veel straten dragen hun namen en zeker in het centrum kom je overal standbeelden en gedenkplaten tegen die herinneren aan hun verblijf in deze stad. Nicole de Boer en Eva van Santen gingen naar Odessa en maakten er een literaire wandeling.

Ruslands grootste dichter Aleksandr Poesjkin (1799-1837) heeft Odessa weliswaar bezongen (zie elders in deze Prospekt het fragment uit Jevgeni Onegin), hij bracht zijn tijd er niet vrijwillig door. Vanwege zijn in 1817 geschreven ode Vrijheid wilden de autoriteiten hem naar Siberië sturen. Dankzij invloedrijke vrienden werd het Zuid-Rusland: Moldavië (ook vaak Bessarabië genoemd) en later Odessa. Hierna moest hij nog in afzondering gaan wonen op Michajlovskoje, het landgoed van zijn ouders nabij Pskov.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt, oktober 2009

Forsjmak á la Odessa (haringpaté uit Odessa)

Nina Brugman

De schrijver Michail Zjvanetski (1934) schreef ooit: 'In de augustushitte ruiken alle Odessieten naar vis, zodat iemand een kus geven tegenvalt. In Odessa eten ze non-stop: zonnebloempitten, garnalen, gerookte vis, kreeften, druiven. 's Lands beste monden gaan voor geen seconde dicht: ze knabbelen, knakken, knapperen, snuiven, luisteren daarmee. Prachtige monden zijn dat: een mix van Oekraïense, Russische, Joodse en Griekse origine.'

Trouwens, de keuken van Odessa is óók een mix van de culinaire tradities van deze volken, en daarbij nog met een Frans tintje. Sommige verfijnde recepten uit Odessa hebben de deftige toevoeging 'à la française', hoewel inwoners van Parijs of Marseille deze soepen en salades nauwelijks als Frans zullen herkennen.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt, oktober 2009

Kunst in Odessa

Het meisje zit in haar kleurige zomerjurk vlakbij de zee, haar hoedje beschermt haar nauwelijks tegen de felle zon. Ze is in snelle streken neergezet, haar gezicht en armen zijn niet uitgewerkt en haar benen zijn geheel onder haar jurk verdwenen, ook daar waar je nog wat voet verwacht. Je voelt de warmte en je wilt je ogen dichtknijpen tegen de felle schittering van het water. Het is een typerend schilderij uit Odessa: vol licht en zon, geschilderd in felle, levendige kleuren en op een vrije, nonchalante manier. Terwijl Odessa een stad van schrijvers is, is de beeldende kunst uit deze stad in het algemeen juist minder narratief dan de schilderkunst elders uit Rusland.

Odessa heeft dan wel geen wereldberoemde kunstenaars voortgebracht, ze heeft wel een eigen 'school': een impressionistische stroming die in de 19de eeuw opkwam, enkele decennia grotendeels bedolven lag onder de doctrine van het socialistisch realisme, om in de jaren '60 van de vorige eeuw weer aan kracht te winnen. Konstantin Lomykin (1924-1993), de maker van Meisje aan het strand, is een van de bekendste vertegenwoordigers van de latere generatie impressionisten.
Lees het hele artikel

Omhoog
Prospekt, oktober 2009

Little Odessa

René Does

Naast het originele, grote Odessa aan de Zwarte Zee is er een Little Odessa aan de Atlantische Oceaan. Hiervoor moet u naar de stad New York. Wie in Little Odessa over straat of over de boardwalk langs het strand loopt, snapt meteen waar de bijnaam 'Little Odessa' voor de wijk Brighton Beach vandaan komt: Russische gezichten trekken langs Russische winkels en Russische restaurants met Russischtalige opschriften. Een reportage.

'De Russische immigranten hebben de buurt weer tot leven gewekt. Ik ben hier in de jaren zestig komen wonen, maar in de jaren zeventig ging het met de buurt hard achteruit. Er waren crack- en andere drugshuizen en er was prostitutie. Er kwam steeds meer leegstand, want veel burgers vluchtten weg voor de achteruitgang van de buurt.
Lees het hele artikel

Omhoog