Rusland in 2019 (3): economie

René Does

Als vervolg op acht eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2019. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de Russische kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2019.

De redactie van de Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, energie, maatschappij, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), militaire zaken, onderwijs en gezondheidszorg, wetenschap, religie en maatschappij, cultuur, literatuur en televisie. De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het derde deel, over de Russische economie.

1. Nationale projecten leveren geen resultaat op. Ook in het tweede jaar van de invoering van 12 nationale projecten en het grote ontwikkelingsplan voor de infrastructuur leverden deze regeringsprogramma's voor de economische en sociale ontwikkeling van Rusland geen resultaat op. Integendeel zelfs, de doelen van de nationale projecten raakten eerder verder uit zicht: er was geen bevolkingsgroei maar bevolkingskrimp, de economische groei vlakte verder af, de armoede nam niet af maar toe, de inkomensontwikkeling stagneerde verder, er vond geen snellere technologische vooruitgang plaats, en de export nam niet toe maar af. Op het einde van het jaar werd dit allemaal bevestigd door een overzicht van de Algemene Rekenkamer.
   Niettemin zijn er grote sommen overheidsgeld gereserveerd voor de nationale projecten: in totaal 25,7 biljoen roebel (ongeveer 350 miljard euro) voor de periode 2019-2024. Voor 2019 ging het vooralsnog om 1,7 biljoen roebel. Het uitgeven van deze middelen voor de nationale projecten stuit op 'diepgaande bestuurlijke hindernissen'.
2. Verdere inkomensdaling bevolking. 2019 was het zesde jaar op rij waarin de reële inkomens van de Russen verder daalden. In de eerste drie maanden van 2019 ging het om een daling 2,5 procent in vergelijking met het eerste kwartaal van 2018. Nadat Rosstat, de Russische nationale dienst voor de statistiek, in maart op een 'nieuwe berekeningsmethode' was overgestapt, verbeterden de inkomenscijfer ietwat. Nu waren de reële inkomens in de eerste negen maanden van 2019 met 0,2 procent gestegen in vergelijking met dezelfde periode in 2018.
   Terwijl de Russisch regering na de mondiale kredietcrisis van 2008-2009 een macro-economisch verruimingsbeleid voerde, is dit sinds de economische crisis van 2014 niet meer het geval. Momenteel moeten de burgers zwaarder voor de kosten van de crisis opdraaien, hetgeen blijkt uit besluiten als het afzien van prijsindexatie voor de pensioenen en de verhoging van de BTW van 18 naar 20 procent in 2019.


Klik op de foto om een reportage over het gasakkoord te zien.

3. Nieuwe afspraken met Oekraïne over gasexport. Het voornemen om de Russische gasexporten met voorbijgaan van doorvoer via Oekraïne te laten verlopen, werd in 2019 nog lang geen werkelijkheid, omdat de opleveringen van de exportleidingen Noordstroom-2 via de Oostzee naar Duitsland en Turkse Stroom via de Zwarte Zee naar Bulgarije verdere vertraging opliepen.
   Bij Noordstroom-2 gaf Denemarken pas in november toestemming voor aanleg via haar deel van de Oostzee, maar daarna stelden de Verenigde Staten sancties in voor bedrijven die aan de aanleg meewerkten. Bulgarije bleef treuzelen met de aanleg van het over land gaande deel van Turkse Stroom.
   Hierdoor bleef er voor Rusland niets anders over dan een nieuw exportcontract met Oekraïne af te sluiten, bovendien sterk op Oekraïense voorwaarden. Er werd een nieuw vijfjarig transportcontract afgesloten. Terwijl in 2018 86,8 miljard kubieke meter Russisch gas via Oekraïne werd geëxporteerd, werd in het nieuwe contract de doorvoer van 65 miljard kubieke meter gas in 2020 en 40 miljard kubieke meter gas in de daarop volgende vier jaar vastgelegd.
4. Amerikaans-Chinese handelsoorlog vertraagt groei wereldeconomie. De Amerikaans-Chinese handelsoorlog, waarbij beide landen elkaar zware importheffingen oplegden en Amerika de aankoop van technologische producten van het Chinese telecommunicatiebedrijf Huawei verbood, was in 2019 de hoofdoorzaak van de afvlakkende economische groei in de wereld. De Chinese economie boekte met een groei van 6 procent het laagste groeicijfer sinds 1992.
5. Tweede fase hervorming pensioenstelsel uitgesteld. Na de eerste fase van de hervorming van het Russische pensioenstelsel, de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd, lukte het in 2019 niet de start van de voorgenomen tweede fase van de hervorming door te voeren: de invoering van een individueel pensioenspaarstelsel. Aanvankelijk zou dit een 'gegarandeerd pensioenproduct' gaan heten, maar in oktober veranderden de Centrale Bank van Rusland en het Ministerie van Financiën de naam in 'gegarandeerd pensioenplan'.
   Het plan gaat uit van principes als vrijwillige deelname en belastingvoordelen voor werkgevers en werknemers om deelnemers over de streep te trekken. Werknemers mogen tot 6 procent van hun inkomen belastingvrij inleggen in hun individuele pensioenpot. Verder was tot oktober nog niet duidelijk geworden tot welk bedrag de inleggingen gegarandeerd worden.
   Van de inleg wordt in ieder geval tot 1,4 miljoen roebel (20.000 euro) gegarandeerd, een even hoog bedrag als voor de individuele rekeningen bij banken, en tijdens de betaling van het pensioen tot 11.000 roebel per maand, dat wil zeggen een bedrag tot twee maal de AOW. De tweede fase moet nu volgens de plannen in 2021 van start gaan.